11:1-32 Từ nạn nước lụt tới Áp-ra-ham

Thời kỳ nầy trong lịch sử xứ Ba-by-lôn
Sau khi ghi tên 10 vua trị vì trước nạn nước lụt, các bi văn của xứ Ba-by-lôn thời cổ còn thêm rằng: "Bấy giờ nước lụt hủy phá mặt đất."
Rồi có ghi tên 100 vua của 20 đô thị, hoặc triều đại khác nhau, trị vì suốt thời kỳ giữa nạn nước lụt và Hammurabi, là kẻ đồng thời với Áp-ra-ham.


Về phần đầu của thời kỳ nầy, trên các tấm bản thình lình rút ngắn thời hạn của các đời trị vì, rút từ các con số lớn lao quá xuống các con số vừa phải. Như vậy là đánh dấu con đường phân chia giữa "lịch sử" (tức là những bản ghi chép các biến cố đương thời nay) và "tiền sử" (tức là những bản ghi chép các biến cố thời xưa, căn cứ vào khẩu truyền, hoặc dịch từ chữ tượng hình thượng cổ ra chữ tiết hình; và khi ấy người ta không đoán được chữ tượng hình, hay là đã đọc sai).

Những nước gồm một đô thị Lúc mở đầu lịch sử, có những khu định cư tại Kish, Lagash, Ê-rết, U-rơ, Eridu, Nippur, A-cát, Ba-by-lôn, Larsa, Fara, và nhiều chỗ khác. Có những đô thị nhỏ chung quanh có vách lũy, mỗi đô thị ở dưới quyền cai trị của một vua, hoặc một người vừa làm vua, vừa làm thầy tế lễ. Các vua nầy xung đột với nhau luôn. Thường khi một đô thị kiểm soát được nhiều đô thị khác, và như vậy, tạo thành một tiểu đế quốc. Nền thống trị nầy kéo dài một thời gian, rồi tan rã, hoặc chuyển qua một hoặc nhiều đô thị khác. Các vua nầy ghi chép các chiến công của mình trên những tấm bảng đất sét, và mấy năm gần đây, người ta đã đào bới được cả ngàn tấm bảng như vậy. Tuy nhiên, các tấm bảng không chỉ tỏ các đô thị triều đại nầy đồng thời với nhau, hoặc kế tiếp nhau tới mực nào. Vậy, niên biểu của thời kỳ nầy rất không xác thực.
Sau đây có kê khai những triều đại chánh yếu đã cai trị xứ Ba-by-lôn giữa nạn nước lụt và thời Áp-ra-ham, y theo các tấm bảng ấy. Hãy chú ý: Những trung tâm cư dân nầy vẫn còn tập hợp chung quanh Eridu, là vườn Ê-đen theo truyền thoại, và chung quanh Fara, là nơi cư trú của Nô-ê theo truyền thoại.

Bản đồ số 25

Triều đại Kish
Các tấm bảng gọi triều đại nầy là triều đại thứ nhứt sau nạn nước lụt. Kish là một vùng ngoại ô của Ba-by-lôn, gần vị trí của tháp Ba-bên. Ba-by-lôn là đô thị tối cổ, rộng lớn, có từ trước nạn nước lụt, và là thủ đô chính của xứ Ba-by-lôn trong thời kỳ theo sau nạn nước lụt. Chính tại đây mà Tấn sĩ Langdon đã tìm được di tích của lớp do nước lụt làm lắng xuống.

Triều đại Lagash
Lagash là thủ đô nước thứ nhứt của người Sumériens, hoặc dòng dõi Cham, sau nạn nước lụt, ở nam bộ xứ Ba-by-lôn, cũng như Kish là thủ đô của nước Sémitique (dòng dõi của Sem) thứ nhứt ở bắc bộ xứ Ba-by-lôn; hai thủ đô nầy cách nhau chừng 100 dặm. Eannatum, một vua của Lagash, đã trị phục được toàn xứ Ba-by-lôn, và chánh quyền của ông lan rộng tới người Ê-lam ở vùng cao nguyên phía Đông. Lagash là một trung tâm thơ viện, do Sarzec đào bới năm 1877-1901.

Triều đại Ê-rết
Ê-rết cũng gọi là Uruk, hoặc Warka, một trong những đô thị do Nim-rốt xây cất, chỉ cách vườn Ê-đen theo truyền thoại có 50 dặm. Một vua của Ê-rết tên là Gilgamesh. Một vua khác tên là Lugalziggissi, là vua đầu tiên tiến tới Địa Trung Hải từ nhiều thế hệ trước khi Áp-ra-ham ra đi theo tiếng Đức Chúa Trời kêu gọi. Vua nầy tự xưng là "chúa của thế giới." Ê-rết do Roldewey đào bới năm 1913, lại do Noldeke và Jordan đào bới năm 1928-33. Họ nhận thấy Ê-rết là một trong những đô thị cổ nhứt, có 18 lớp tiền sử đặc biệt. Ê-rết là trung tâm thờ lạy thần Ishtar, và trong cuộc thờ lạy nầy, người ta bắt buộc phải phạm tội gian dâm.

Triều đại A-cát
A-cát, cũng gọi là Sippar, là một đô thị khác do Nim-rốt xây cất, và cũng là một trung tâm thơ viện. A-cát cách Fara, nơi cư trú của Nô-ê theo truyền thoại, chừng 100 dặm về phía tây bắc. Tại đây đã phát xuất SARGON đệ nhứt, là một chiến sĩ lừng danh trước thời Áp-ra-ham; ông cai trị từ xứ Ê-lam đến núi Si-na-i, và tự xưng là "vua của bốn phương thế giới." Ông là một nhà đại chinh phục, đại kiến thiết, và đã phát triển văn học. Ông sáng lập một thơ viện đồ sộ. Người ta tưởng rằng ông gần đồng thời với Chéops, là người xây cất Kim tự tháp Lớn ở Ai-cập.

Các triều đại U-rơ
U-rơ chỉ cách Eridu, vườn Ê-đen theo truyền thoại, có 12 dặm. Sau nạn nước lụt, thành U-rơ đã bị các đô thị tiếp cận cướp phá ít lâu. Nhưng đương thời Áp-ra-ham, U-rơ đã trở thành đô thị quan trọng bậc nhứt thế giới. Dưới đời trị vì của hai vua danh tiếng hơn hết, là Ur-engur và Dungi, U-rơ đã thống trị từ vịnh Ba-tư tới Địa Trung Hải.

Triều đại Ba-by-lôn
Vào khoảng Áp-ra-ham di cư qua xứ Ca-na-an (2000 năm T.C), thành Ba-by-lôn, dưới sự trì vì của Hammurabi, đã chiếm được ngôi bá chủ. Hammurabi, một chiến sĩ lừng danh, đã xây nhiều miễu thờ, đào nhiều con kinh, và soạn thảo một bộ luật. Người ta thường cho ông là một với Am-ra-phên ở 14:1.

TKLK