Những kiệt tác thơ ca

Nhân ngày thơ Việt Nam, xin giới thiệu chùm thơ đặc sắc của các nhà thơ Nga do GS Phạm Vĩnh Cư tuyển dịch.

N.GUMILOV

Giác quan thứ sáu

Tuyệt vời rượu vang vì ta mà nồng say
Tuyệt vời bánh mì đôn hậu vì ta mà tự vào lò nướng
Tuyệt vời người đàn bà đã làm ta đau khổ chán chê
Rồi mới cho ta hưởng niềm hoan lạc.

Nhưng biết làm gì đây với ánh hoàng hôn hồng tía
Trên bầu trời cứ mỗi phút lạnh dần
Nơi chỉ có sự im lặng, yên tĩnh ngoài trần thế
Biết làm gì đây với những vần thơ bất tử?

Không ăn, không uống, không ôm hôn được
Những phút giây bay qua không thể giữ lại,
Và chúng ta vật vã khóc than, như cứ phải
Đi qua tất cả, đi qua tất cả.

Như cậu bé quên bẵng những trò chơi con trẻ,
Thỉnh thoảng nhìn trộm những thiếu nữ tắm trần.
Dẫu chưa biết gì về tình yêu,
Vẫn khắc khoải một ước mong bí ẩn,

Như thuở nào trong rừng nguyên thuỷ
Con vật bò sát với tấm thân trơn nhầy
Rống lên vì bất lực, khi cảm thấy
Sức nặng của đôi cánh, trên vai mình, còn chưa mọc.

Và cứ thế, hết thế kỷ này đến thế kỷ khác, cho đến bao giờ hỡi Chúa
Dưới dao mổ của thiên nhiên và nghệ thuật
Trí tuệ chúng con gào thét, xác thịt chúng con suy kiệt
Cố đẻ ra cơ quan cho giác quan thứ sáu.




A.BLOK:

Lời dụ hoặc bằng lửa và bóng tối

Ôi mùa xuân, vô tận vô biên
Và vô tận vô biên niềm mơ ước!
Ta nhận ra người, hỡi cuộc sống, ta tiếp nhận người!
Ta chào người bằng tiếng khiên khua vang!

Ta tiếp nhận người, sự bại vong,
Và mỗi thành công, ta cũng chào đón.
Trong lãnh địa phù phép của tiếng khóc,
Trong bí nhiệm của tiếng cười - không có gì ô nhục!

Ta tiếp nhận những luận chiến thâu đêm,
Ánh ban mai sau rèm cửa ngái ngủ,
Để cho cặp mắt ngầu đỏ của ta
Được hưng phấn, được say đắm thấy xuân về!

Ta tiếp nhận những làng thôn hoang vu
Những giếng khơi nơi phố phường bụi bặm.
Những khoảng trời mênh mông lộng gió
Và nỗi nhọc vắt sức của lao động khổ sai.

Và ta nghênh tiếp người bên ngưỡng cửa
Với gió bạo cường trong làn tóc rối tung,
Với cái tên thánh thần chưa đoán được
Trên cặp môi lạnh lùng mím chặt.

Trước cuộc hội ngộ giao tranh này,
Không bao giờ ta chịu buông khiên
Không bao giờ người chịu phanh vai
Nhưng bên trên chúng ta - một giấc mơ nồng say!

Và ta nhìn, cố đo hết mối thù địch
Căm hờn, nguyền rủa và mến yêu
Dẫu khổ đau, dẫu phải chết - Ta biết!
Chẳng hề chi, ta vẫn tiếp nhận người.


Không đề

Thiếu nữ hát trong dàn hợp xướng nhà thờ
Về tất cả những ai mệt mỏi nơi đất khách quê người
Về tất cả những con tàu đã rời bến ra khơi
Về tất cả những ai đã quên đi niềm vui của mình.

Tiếng hát của nàng bay thẳng lên mái vòm
Và tia nắng lung linh trên vai trắng
Và mỗi người trong nhà thờ nghe và ngắm
Chiếc áo trắng hát ca trong tia nắng.

Và ai ai cũng tưởng sẽ có niềm vui
Và tất cả những con tàu đã vào vũng lặng
Nơi đất khách quê người, những kẻ mỏi mệt
Đã được bạn thưởng một cuộc sống sáng tươi

Tiếng hát trong trẻo trong tia sáng thanh mảnh
Nhưng chỉ sâu bên trong, nơi nóc cửa điện thờ
Liên quan đến những bí mật, một hài nhi đương khóc
Rằng sẽ không một ai trở về...

ANNA AKHMATOVA:

Nhà thơ
Tặng B.Pasternak

Tự sánh mình với mắt ngựa
Anh liếc, nhìn, trông thấy, nhận ra
Thế là, như kim cương bị nung chảy
Những vũng nước long lanh, băng thèm được tan hoà

Trong màn sương tim tím góc vườn,
Sân ga, những khúc gỗ, lá, mây,
Tiếng còi tàu lửa, vỏ dưa hấu giòn,
Bàn tay rụt rè trong găng thơm.

Như chuông réo, sấm rền, sắt nghiền, triều vỡ
Rồi bỗng bặt im - thì đó đúng là anh
Đang rón rén đi trên lớp lá thông
Để khỏi quấy rầy cơn chợp mắt của không gian.

Thì đúng là anh đang đếm từng hạt
Trong bông lúa lép, đúng là anh
Từ đám ma ai đó lại đến
Phiến đã khe Darian đen đúa đáng nguyền.

Rồi nỗi buồn khắc khoải Matxcơva lại như thiêu như đốt
Tiếng chuông trống chết người réo rắt đằng xa
Ai lạc lối cách nhà hai bước
Tuyết ngập đến thắt lưng và mọi sự tưởng xong rồi?

Vì anh đã so làn khói với Laocoon
Ca ngợi bụi cúc gai nơi nghĩa địa,
Vì anh đã làm thế giới ngập tràn những âm thanh mới
Những khúc ca trong không gian mới vọng vang.

Anh được ân thưởng một tuổi thơ vĩnh viễn
Với bao hào phóng và minh triết của các tinh cầu,
Và trái đất là gia sản anh thừa kế
Anh đã mang phân phát cho tất cả.

GHEVORG EMIN

Không đề

Thư tịch thời trung cổ...
Ngôn ngữ sao hùng biện mà tối tăm
Tôi quờ quạng lần mò
Để lọt qua chốn mê cung ấy.

Đi qua lâu đài rực sáng
Của muôn vạn bài ca
Bỗng đau đớn đụng phải
Những chuỗi từ nguyền rủa thậm tệ
Như đâm phải mũi kim lẫn trong cỏ thơm...

Cố theo sát dòng tư tưởng các bậc thầy xưa:
Nhân danh Cha và Con và Thánh thần...
Những khoan đã, xin hãy khoan đã,
Lý trí tôi không thể nào hiểu
Điều mà tờ giấy muôn đời phải chịu đựng:
Làm ác vì sự nghiệp thánh thiện...

Thưa các thầy, các vị diễn giải tối nghĩa quá:
Ngực nàng Xulamit tuyệt đẹp
Trắng như vườn hoa huệ trong thung,
Cặp tuyết lê nàng như đôi cừu non...
Nhưng hỡi các bậc hiền triết,
Sao các vị tốn quá nhiều sức lực
Chỉ cốt để chúng tôi hiểu rằng
Đó chính là vua Salomông
Chiêm vọng thánh đường Xion
Và ngoài ra không được nghĩ điều gì khác,
Kẻ cùng thời đại gian đại ác
Các vị tôn là chúa tể anh minh,
Các vị làm sao khác được, một khi
Còn phải lo cho địa vị thánh hiền của mình...

Trước chúa trời - Tụng ca
Trước chúa đất - Cúi gục.
Tất cả những trò chơi ấy
Tôi thuộc lòng đến buồn nôn.
Tất cả chúng, tôi gạt bỏ
Tôi đây, Ghêvông, người ghi biên niên sử
Kẻ thường trực thao thức bên đầu giường
Cái thế kỷ bệnh hoạn của tôi
Và gánh nặng trách nhiệm
Về tính trung cổ đẫm máu của nó.

I. BRODSSKY:

Tình yêu

Đêm nay tôi thức giấc hai lần
Lần bước ra cửa sổ; bên ngoài cửa sổ
Như dấu chấm lửng, dãy đèn phố
Chỉ ngắt đứt câu chuyện trong mơ,
Chẳng mang lại cho tôi
chút khuây khoả nào.

Trong mơ tôi thấy em mang thai,
Và dẫu đã xa nhau biết bao năm tháng,
Tôi cảm thấy có lỗi, hai bàn tay mừng rỡ
Sờ nắn bụng em,
nhưng thực tế chúng sờ tìm
Quần và nút công tắc điện.
Và lần bước tới cửa sổ
Tôi biết rằng bỏ lại em nơi đó,
Một mình trong bóng tối, trong cõi mơ,
Nơi em vẫn kiên nhẫn đợi chờ
Không trách móc, khi tôi trở lại
Sau mỗi lần quyết chí ra đi.
Bởi vì trong bóng tối
Nơi ấy vẫn tiếp tục cái đã tan vỡ trong ánh sáng.
Nơi ấy chúng mình là vợ chồng,
đã thụ lễ phối hôn
Chúng mình là quái vật hai lưng
mà chỉ lũ con
Mới bào chữa được cho sự loã thể của
chúng mình.

Rồi mai kia, một đêm nào đấy,
Em lại đến, mệt mỏi, yếu gầy,
Và tôi sẽ trông thấy
đứa con trai hay gái
Chưa hề được đặt tên. Lúc ấy
Tôi sẽ không vùng dậy bật đèn
Và không giật tay lại, vì sẽ không có quyền
Bỏ lại mẹ con em trong vương quốc bóng tối
Sững sờ trước hàng rào của ban ngày,
Bất lực trước cõi thực, nơi có tôi
Nhưng em và con không vào đấy được.

O.MANDELSTAM:

Không đề

Thao thức với Homère. Những cánh buồm căng gió
Tôi mới đọc đến giữa bản danh sách những chiến thuyền-
Cái đàn chim trời, cái đoàn tàu sếu ấy, mà xưa kia
Đã cất cánh bay qua khắp đất Ellade!

Đàn sếu ấy, như mũi tên nhằm biên cương xa lạ
Trên đầu các đấng vương hầu - bọt trắng thánh thần.
Các vị đi đâu, hỡi các trượng phu Akheen.
Giả sử không vì nàng Hélène, thành Troie có ý nghĩa gì với các vị!

Cả biển, cả Homère - tình yêu vận hành tất cả
Tôi biết nghe ai đây? Và thế là Homère lặng im
Nhưng biển đen vẫn rì rầm, say sưa hùng biện,
Và vỗ những tiếng gầm nặng chịch vào đầu giường tôi.

F.TIUTSCHEV:

Mal"aria

Tôi yêu sao cơn giận dữ của Chúa trời, tôi yêu
Cái ác bí ẩn tàng hình trong vạn vật:
Trong hoa thắm, trong dòng suối trong vắt như thuỷ tinh,
Trong những tia cầu vồng, trong bầu trời bên trên thành Rôm!
Vẫn bầu trời cao vút không gợn mây ấy,
Vẫn lồng ngực em thở nhẹ nhàng, ngọt ngào
Vẫn làn gió ấm lắc lư ngọn cây
Vẫn hương hoa hồng ấy - và tất cả đều là Sự Chết!

Biết sao được, trong thiên nhiên có thể có những âm thanh
Những hương thơm, những sắc mầu, những tiếng nói
Chúng tiên báo cái giờ phút lâm chung của ta
Và xoa dịu nỗi đau đớn cuối cùng nơi ta
Và chính vị sứ giả nghiệt ngã của Định Mệnh,
Khi vời gọi những đứa con của đất từ giã cõi đời
Dùng chúng như tấm vải mỏng, che lấy mặt
Để không ai thấy được sự hiện diện khủng khiếp của mình!

Suối phun

Xem kìa, khác nào đám mây trắng sống động
Suối phun cuồn cuộn, rực sáng giữa không trung,
Nó bốc lửa, nó vỡ thành làn khói ẩm
Lung linh sắc mầu trong nắng chói chang.
Vọt thẳng lên trời như một tia sáng,
Nhưng vừa đạt được đỉnh ước mơ
Đã lập tức bị quật xuống đất
Thành muôn triệu hạt bụi mầu lửa!

Ôi, suối phun của tư duy con người
Cái suối phun không biết cạn kiệt,
Quy luật nào không thể hiểu được
Cất bổng người, phóng ngươi lên cao?
Ngươi say sưa vươn tới cõi trời làm sao!
Nhưng một bàn tay vô hình nghiệt ngã
Bỗng bẻ gãy tia sáng cuồng liệt của ngươi
Và tung toé ném từ trên cao xuống đất.

M.TSVETAEVA:

Không đề

Có lẽ, sau cánh rừng kia
Làng thôn, nơi tôi đã sống.
Có lẽ tình yêu giản dị hơn
Và nhẹ nhõm hơn tôi tưởng.

Lũ chết tiệt, sao đứng lại như tượng! -
Người xà ích nhỏm dậy và vung roi,
Và sau tiếng thét - tiếng quát,
Và nhạc ngựa lại reo vang.

Bên trên đồng lúa mì xơ xác, nghiêng ngả
Cột gỗ nối nhau thành một chuỗi dài,
Và dây thép dưới trời
Ngợi ca và ngợi ca sự chết.

GS, dịch giả Phạm Vĩnh Cư